Bu paragrafa baktığımızda yazar, dünyanın değişiminden söz ediyor. Ancak bu değişim, teknolojik veya kültürel alanda değil; doğal varlıkların, güzelliklerin yok olmasından kaynaklanan bir değişim. Şimdi paragraftaki cümlelerin anlamca ilişkisine bakalım:

Birinci cümlede yazar dünyanın değiştiğini söyleyerek konuya giriş yapmış. İkinci ve üçüncü cümlelerde, bu değişimin hangi alanlarda olduğunu söylemiş. Doğal güzelliklerin yavaş yavaş yok olmaya yüz tuttuğunu belirtmiş. Bu düşünceleri söylerken yazar aynı zamanda üzüntüsünü de ifade etmektedir. Dördüncü cümleye gelindiğinde ise "ülkemizin yeşilin tonları bakımından zengin ve şanslı olduğu" görüşüyle karşılaşıyoruz. Oysa yazar, önceki cümlelerde doğal güzelliklerin yok olduğundan yakınmaktaydı. Dördüncü cümlede ise ülkemizin yeşil bakımından şanslı olmasının onda oluşturduğu sevinci anlatıyor. Bu düşünce ilk üç cümledeki düşünceyle çelişir. Beşinci cümlede gelecek kuşakların, doğal güzellikleri göremeyeceğinden dolayı yaşadığı sıkıntıyı dile getirmiştir. Bu düşünce 1., 2. ve 3. cümleyle anlamca aynı doğrultudadır. Dördüncü cümle ayrı bir konuyu ele aldığından paragrafın yapısını bozmuştur. Çünkü iyi bir paragrafı oluşturan cümleler anlamca birbiriyle bağlantılı olmalıdır.

Paragrafta anlatılan düşünceler bir zincirin halkaları gibi iç içedir. Yani her cümle kendinden sonraki cümleye anlamca bağlıdır.

Paragraflarda düşünceleri bağlayıcı sözlere dikkat ediniz. Çünkü bu bağlayıcı sözler, düşünceleri kendinden önceki düşüncelere bağlar. Bağlayıcı sözler işaret sıfatları ve zamirleri olabileceği gibi bağlaçlar ve edatlar da olabilir: bu, bunu, bu..., şu... bu yüzden, bunun için, çünkü, bir de, üstelik, böylece, ne var ki, yani...

Yukarıdaki paragrafta altı çizili sözler, cümleleri bağlayıcı öge olarak kullanılmıştır.

Giriş Cümlesi

Giriş cümlesi, açıklanmaya ihtiyacı olan cümle demektir. Giriş cümlesi düşünce bakımından kendinden önceki hiçbir yargıya bağlı değildir. Bu yüzden giriş cümlesinde kendinden önce bir yargıyı gerektiren şu sözler olmaz:

"Bunun için, bu yüzden, bununla birlikte, bir de, oysaki, üstelik, nitekim, bunu, kısaca, kaldı ki, sözgelimi, ancak, ayrıca, her ne kadar, ne var ki, demek ki..."

Aşağıdaki cümleler bir paragrafın giriş cümlesi olabilir:

• Dostlukları bozanların başında dost olmayanlar gelir.
• Yaşamayı öğretmek için önce yaşamayı öğrenmek ve insanları sevmek gerekir.
• Bir toplumda doğan, gelişen düşünceler, duygular, ancak şairler sayesinde biçimlerini, açıklamalarını bulur.
• Aydın dediğin, kuşkudan korkmayan kişidir bence.
• Gerçek bir anlatımın özünde kendini sürdürme, kendini ortaya koyma gücü vardır.

Yukarıdaki cümleler genel bir hüküm bildirdiğinden ve kendinden önce bir yargıya ihtiyaç duymadığından bir paragrafın giriş cümlesi olabilirler.

Aşağıdaki cümleler ise bir paragrafın giriş cümlesi olmaya uygun değildir:

• Ne var ki. çirkin yapının da güzel yapının da ayakta durması için birtakım bilim yasalarına uyması gerekir.
• Sait Faik gibi büyük bir sanatçı bu duyuşunu, sezgisiyle önceki eserlerinde de göstermiştir.
• Çağımızın önde gelen özelliklerinden biri de belli başlı düşünce akımlarının yaygınlaşmış olmasıdır.
• Demek ki özgürlük istemek, ancak düşünen, duygularına kapılmadan düşünebilen insanın işidir.
• Bununla beraber, makine bizi insan mutluluğunun iki önemli öğesi olan içtenlik ve çeşitlilikten mahrum bırakmıştır.

Yukarıdaki cümleler, altı çizili sözlerin, cümleleri kendinden önceki yargıya bağlamasından dolayı paragrafın giriş cümlesi olamaz.

Sınavlarda paragrafın giriş cümlesiyle ilgili sorular, şu soru kalıplarıyla sorulmaktadır:

• Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olabilir?
• Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olamaz?
• Aşağıdaki cümlelerden bir paragraf oluşturulduğunda, hangisi ilk cümle olur?